Nederlandse titel proefschrift Fotografie als een verpleegkundig instrument in de geestelijke gezondheidszorg. Hoe men de fotoverhalen van clienten kan gebruiken voor Herstel
Engelse titel proefschrift Phtotgraphy as a nursing instrument in mental health care. How to use clients'photo stories for recovery
Promovendus Sitvast, Jan
Gepromoveerde is verpleegkundige (geweest)
Universiteit Vrije Universiteit Amsterdam
Datum promotie 06/12/2010
Promotores prof. dr. T.A. Abma en prof dr. G.A.M. Widdershoven
Abstract (Engels)

The general aim of this thesis was to examine how nurses can use photography to assist
psychiatric patients in making meaning of experiences of illness and to help them in the
process of recovery. The study is based on a hermeneutic-phenomenological perspective,
focusing on processes of experiencing and meaning making in the life world. Existential
issues, e.g. the way how people give meaning to their suffering, play an important role in
this process of being-in-the world. From a hermeneutical-phenomenological perspective,
caring can be seen as the core mission of nursing, tying in with a definition of health and
health promotion that is broader than the absence of physical defects and functional
impairments and encompassing quality of life and the possibilities for directing one’s
life, even when one feels impeded by the impact of sickness. Caring can be seen as
rooted in the nurses’ response to the suffering of patients, which we conceptualized as
a lack of agency (Ricoeur, 1992). ‘Agency’ concerns the extent of direction people feel
in exercising influence on domains of their lives that matter to them. Whereas patients’
suffering compromises their agency to direct their own lives (being impeded by the
impact of illness), nurses’ caring focuses on giving attention to the patient’s needs,
e.g. safety, comfort, relieve of pain and stress, etc. By responding to their needs, nurses
empower patients and strengthen their agency. Processes of meaning making and
expression of suffering in narrative play a crucial role. Since narratives are based on
a shared understanding between patients and nurses and other caregivers, narratives
are relational. Relational narratives are developed through dialogical interaction. We
connected this conception of a relational narrative with the agenda of recovery and
empowerment, which stands for the struggle of patients in mental health care to live a
life beyond illness and regain more agency and more direction in life in order to realize a
better quality of life. Basing ourselves on Gadamerian hermeneutics we postulated that
the (facilitation of) expression of this struggle plays an important role in the process of
meaning making which underlies recovery.
Departing from these notions we examined hermeneutic photography, assisting people in
constructing meaning from experiences in their life world. More concretely we examined
our application of hermeneutic photography: the photo-instrument. We did so from two
perspectives, that of meaning making and that of the therapeutic potential in the context
of nursing. In chapter 2 we studied how the hermeneutic philosophy of Ricoeur could
provide us with a theoretical framework to understand processes of meaning making.
In chapter 3 the focus is still on processes of meaning making, but now more from a
phenomenological point of view, i.e. departing from the existential problem of suffering
we found in empirical data. In chapter 4 and 5 we shifted the focus to the therapeutic
significance of the intervention. In chapter 6 we described the methodical steps (actions)
of hermeneutic photography as a nursing intervention and discussed what it might
contribute to professional agendas of recovery-oriented rehabilitation.

The specific application of hermeneutic photography that we used was the photoinstrument.
The photo-instrument has been developed by the author in an action
research during which the intervention has been adapted, complemented and refined
over a period of two years (2000-2002) and repeatedly tested with new groups of patients
in mental health care (Bouhuis et al, 2003). The result was a protocolled intervention
that nurses and other health professionals can use to direct group sessions with patients
who are no longer in a hectic period of psychiatric crisis and are now working on further
recovery.
When we pull together everything that has been argued in this thesis, then we reach the
conclusion that the photo-instrument is an apt intervention for nursing professionals to
facilitate a process of meaning making in patients who struggle with experiences with
illness and suffering. It does not focus on suffering alone, but encompasses the possibilities
for making one’s own choices and taking up new roles and responsibilities. These latter
issues we have identified as a form of moral learning. The collaboration between patients
and nurses to this aim can be seen as one of the strengths of the intervention. The photoinstrument
allows patients to direct the interaction more on their own terms. Making
photographs they are no longer the passive receivers of services of caregivers. Expressing
themselves with images and words they play an active role in the communication with
caregivers. Another asset is that the intervention facilitates a patient to take a metaposition
in relation to his suffering, thus creating room for reflection.

Abstract (Nederlands)

Het algemene doel van dit proefschrift was te onderzoeken hoe verpleegkundigen
fotografie kunnen gebruiken om psychiatrische patiënten te helpen betekenis te geven
aan ervaringen van ziekte en hen zo te helpen in hun proces van herstel. De studie is
gebaseerd op een hermeneutisch-fenomenologisch perspectief en focust op processen
van beleving en betekenisgeving in de leefwereld. Existentiële zaken, zoals de manier
waarop mensen betekenis geven aan hun lijden, spelen een belangrijke rol in het proces
van-in-de-wereld-staan.
Vanuit een hermeneutisch-fenomenologisch perspectief kan het zorgen beschouwd
worden als de kernmissie van verplegen. Zorgen is verbonden met een definitie van
gezondheid en gezondheidsbevordering die breder is dan de afwezigheid van lichamelijke
defecten en functionele beperkingen. Gezondheid(sbevordering) omvat kwaliteit van
leven en de mogelijkheden om je leven te sturen, zelfs als je daarin belemmerd wordt
door de gevolgen van ziekte. Het geven van zorg is geworteld in het antwoord van de
verpleegkundige op het lijden van patiënten, dat we met Ricoeur (1992) begrepen als
een tekort aan zeggenschap (‘agency’), hier bedoeld als dat mensen door hun ziekte
onvoldoende sturing kunnen geven aan en invloed uitoefenen op voor hen belangrijke
zaken in het leven. De zorg van verpleegkundigen focust op behoeften van de patiënt,
bijv. de behoefte aan veiligheid, comfort, verlichting van pijn en stress, enz. Door aandacht
voor deze behoeften versterken verpleegkundigen het zelfvertrouwen van patiënten en
vergroten ze de zeggenschap die patiënten ervaren om hun eigen leven te sturen. Het
geven van betekenis hieraan en de uiting of expressie gebeurt vaak door te vertellen
wat men ervaart. Verhalen spelen daarom een cruciale rol. Als verhalen gebaseerd zijn
op een elkaar begrijpen van patiënten en verpleegkundigen, dan worden het gedeelde
verhalen (‘relational narratives’). Gedeelde verhalen ontwikkelen zich in een dialoog
met elkaar. We hebben het concept van gedeelde verhalen verbonden met de agenda van
herstel en empowerment, dus met de worsteling van patiënten in de GGZ om een leven
te leiden dat boven de ziekte uitgetild kan worden en waarin men meer zeggenschap en
sturingsmogelijkheden heeft om een bevredigend kwaliteit van het dagelijks bestaan te
realiseren. Ons baserend op de hermeneutiek van Gadamer gaan wij er vanuit dat deze
worsteling om het bestaan en de ondersteuning daarbij een belangrijke rol spelen in het
proces van betekenisgeving bij herstel.
Vanuit dit denkkader hebben wij onderzocht hoe hermeneutische fotografie mensen
ondersteunt in het geven van betekenis aan ervaringen in hun leefwereld. Meer concreet
onderzochten we een bepaalde toepassing van hermeneutische fotografie: het door ons
ontwikkelde foto-instrument. We lieten ons daarbij leiden door twee perspectieven: dat
van betekenisgeving en van het therapeutische potentieel in de context van verplegen.
Samenvatting
178
In hoofdstuk 2 hebben we gekeken hoe de hermeneutische filosofie van Ricoeur ons een
theoretisch raamwerk kon bieden voor het begrijpen van processen van betekenisgeving.
In hoofdstuk 3 ligt de focus nog steeds op het proces van betekenisgeving, maar nu meer
vanuit een fenomenologisch standpunt, dat is: het vertrekpunt ligt nu bij het existentiële
probleem van het lijden zoals we dat in de empirische data aantroffen. In hoofdstuk 4 en
5 verschuiven we de focus naar de therapeutische betekenis van de interventie.
In hoofdstuk 6 hebben we de methodische stappen (acties) beschreven van hermeneutische
fotografie als een verpleegkundige interventie en hebben we ons afgevraagd
wat de interventie zou kunnen bijdragen aan de professionele agenda’s van empowerment
en herstelgeoriënteerde rehabilitatie.
Het foto-instrument als verpleegkundige interventie
De specifieke toepassing van hermeneutische fotografie die we hebben gebruikt heet
het foto-instrument. De interventie is door de auteur ontwikkeld in een actieonderzoek
van 2 jaar (2000-2002), tijdens welke ze aangepast, aangevuld en verder verfijnd is. Ze
is herhaaldelijk getest met steeds nieuwe groepen patiënten in de GGZ (Bouhuis et al,
2003). Het resultaat was een geprotocolleerde interventie. Verpleegkundigen en andere
gezondheidszorg professionals kunnen haar gebruiken voor groepsbijeenkomsten met
patiënten die uit de fase van een psychiatrische crisis zijn en bezig zijn met hun herstel.
Indien we alles wat in dit proefschrift betoogd is, willen samenvatten komen we tot
de slotsom dat uit ons onderzoek gebleken is dat het foto-instrument een geschikt
interventie is voor verpleegkundigen om bij patiënten het proces van betekenisgeving
te faciliteren waarmee ze ervaringen met ziekte en het lijden kunnen duiden. Breder
nog faciliteert het foto-instrument ook het maken van eigen keuzes en het oppakken
van nieuwe rollen en verantwoordelijkheden. Dit hebben we een vorm van moreel leren
genoemd.

Proefschrift downloaden (Engels) table-of-contents.pdf